استراحت مطلق چیست؟

تقریباً از هر 5 خانم باردار در آمریکا به یک نفر در طول دوران
بارداری استراحت مطلق تجویز می شود. این بدان معناست که پزشک توصیه می‌کند که اکثر
اوقات یا تمام اوقات روز را باید در بستر بماند. استراحت مطلق ممکن است از چند روز
تا چند ماه طول بکشد. در صورتی که شما واقعاً خسته و بی انرژی باشید استراحت مطلق
توصیه خوبی است ولی اکثر خانم های باردار بعد از چند روز از این کار ناراحت و
ناراضی می شوند و اگر چند روز استراحت تبدیل به چند هفته شود بیش از آنکه جنبه
استراحت داشته باشد حالت شکنجه خواهد داشت.

آیا استراحت مطلق بدین معناست که شما باید تمام مدت در رختخواب باشید؟

این مسئله بستگی به عوامل زیادی دارد. برای استراحت مطلق تعریف استانداردی وجود
ندارد بنابراین به تشخیص پزشک بستگی خواهد داشت. به طور کلی، استراحت مطلق یعنی
اینکه شما 24 ساعت شبانه روز را در رختخواب بمانید و فقط برای رفتن به دستشوئی از
جا برخیزید (و حتی بعضی از خانمها از پوشکهای مخصوص استفاده می کنند). پزشک به شما
توصیه خواهد کرد که اکثر ساعات بر یک پهلو بخوابید زیرا فشار رحم از روی ورید اجوف
تحتانی که خون را از قسمت پائین بدن به قلب می رساند برداشته می شود.

بعضی از پزشکان انواع دیگری از استراحت را که تا این اندازه شدید نیست توصیه می
کنند. مثلاً شما می توانید در منزل بمانید و در رختخواب استراحت کنید و گاهی نیز
بیرون رفته و البته با اتومبیل به گردش بپردازید (معمولاً فقط برای مراجعه به پزشک)
و در منزل نیز غذا بپزید و دوش بگیرید. حتی ممکن است به شما توصیه شود که کمی از
فعالیتهای خود بکاهید و فقط چند ساعت در روز در رختخواب بمانید.

چرا استراحت مطلق توصیه می شود؟

از چندین دهه قبل تا کنون، استراحت مطلق در بسیاری از عوارض بارداری
توصیه می شود. بارداریهای دو یا چند قلوئی و مواردی که در آن احتمال
زایمان زودرس می رود (نظیر نارسایی دهانه رحم)، شایعترین مواردی هستند که
استراحت مطلق در آنها تجویز می شود. همچنین اگر پزشک به عدم رشد صحیح جنین
مشکوک باشد (محدودیت رشد در داخل رحم) و یا جفت سرراهی (قرار گرفتن جفت در
قسمت پائین رحم و یا در دهانه رحم) وجود داشته باشد، استراحت مطلق تجویز
خواهد کرد. و بالاخره اگر افزایش فشار خون بارداری یا پره اکلامپسی خفیف
وجود داشته باشد به شما توصیه می شود که در منزل در رختخواب بمانید تا
فشار خون تحت کنترل درآید.

در رابطه با مفید بودن استراحت مطلق مطالعات بسیار کمی انجام گرفته است بنابراین
مشخص نیست که استراحت مطلق در بسیاری از موارد فایده ای داشته باشد. تا امروز
اطلاعات کافی جهت تایید یا رد مزایای استراحت در جفت سرراهی، افزایش خفیف فشار خون
بارداری یا پره اکلامپسی، نارسائی دهانه رحم، و یا احتمال زایمان زودرس در بارداری
های تک قلو در دست نیست. از طرف دیگر، بسیاری از مطالعات مزایای استراحت مطلق در
بیمارستان را درمورد بارداریهای دوقلو مورد بررسی قرار داده اند و هیچکدام به این
نتیجه نرسیده اند که این عمل خطر زایمان زودرس را می کاهد. در حقیقت در یک مطالعه
حتی نشان داده شد که استراحت مطلق در بیمارستان خطر زایمان زودرس را افزایش می دهد.
(متاسفانه تاکنون مطالعه خوبی در مورد استراحت مطلق در منزل برای بارداری‌های دوقلو
انجام نگرفته است). تنها یک مطالعه کوچک تا به امروز تاثیر استراحت مطلق را در
محدودیت رشد در داخل رحم مورد بررسی قرار داده است و به این نتیجه رسیده است که به
نظر نمی رسد استراحت مطلق کمکی به این امر بکند.

در این زمینه مطالعات علمی بیشتری لازم است. در عین حال کارشناسان در مورد زنان
و چگونگی استراحت مطلق اختلاف نظر دارند. بسیاری از پزشکان معتقدند که تا زمانی که
شواهد کافی بر علیه استراحت مطلق وجود ندارد، امتحان آن ارزشمند است. بعضی دیگر
معتقدند که استراحت مطلق خود می تواند دارای آثار منفی باشد و نباید آن را به
خانمها توصیه نمود مگر آنکه مطمئن باشید فواید آن بیش از ضررش است. این پزشکان بر
این عقیده اند که استراحت مطلق باید در موارد بسیار محدودی تجویز شود ودر بسیاری از
موارد تنها کافی است خانم ها از فعالیت خود بکاهند، شغل خود را رها کنند، از بلند
کردن اشیاء سنگین و یا ایستادن به مدت طولانی بپرهیزند، و فقط روزی چند ساعت در
رختخواب استراحت کنند.

درچه مواردی استراحت مطلق مضر است؟

استراحت در رختخواب ممکن است به سلامت شما لطمه وارد کند. استراحت مطلق به مدت
طولانی خطر تشکیل لخته را افزایش می‌دهد. (در بعضی شرایط ممکن است حتی هپارین برای
پیشگیری از تشکیل لخته تجویز شود. به علاوه، از آنجایی که شما از عضلات، قلب و ریه
هایتان به اندازه کافی استفاده نمی کنید، توان و نیروی خود را تا حد زیادی از دست
می دهید وخیلی زود خسته می شوید.

بی خوابی از دیگر عوارض استراحت مطلق است. تغییرات متابولیسم، از دست رفتن توده
استخوانی، به وجود آمدن انواع دردها، احساس بی حوصلگی و تنهایی به سلامت روانی شما
آسیب وارد می کند. وقتی رفته رفته دوران استراحت مطلق به سر می رسد هفته ها طول می
کشد تا نیروی شما بازگردد و این امر نگهداری از نوزاد را مشکل می سازد.

زندگی محدود به بستر می تواند کابوس و خسران مالی به شما و خانواده تان وارد
سازد. ممکن است شما مجبور شوید قبل از زمانی که پیش بینی کرده بودید شغلتان را ترک
کنید و یا کسی را استخدام کنید که از کودکانتان مراقبت کند. هنگام استراحت مطلق
باید یک نفر 24 ساعته در خدمت شما باشد تا غذا و سایر مایحتاج را به شما برساند.

دلیل بروز یبوست در زمان حاملگی چیست؟

یبوست مشکلی شایع در حاملگی است و حداقل نیمی از زنان حامله دچار آن می شوند.
این مشکل ناشی از فشار رحم در حال بزرگ شدن بر روی رکتوم (راست روده - قسمت انتهایی
روده بزرگ که به مقعد ختم می شود) و اثر هورمون های حاملگی که باعث کاهش انتقال غذا
در دستگاه گوارش می شوند است. قرص آهن می توانند یبوست را بدتر کند.

برای برطرف کردن یبوست چکار باید کرد؟

در زیر روش هایی برای جلوگیری و کاهش یبوست آورده شده است:

• هر روز غذاهای سرشار از فیبر نظیر غلات، نان سبوس دار، و میوه جات و سبزیجات
  تازه بخورید. به صبحانه خود دو قاشق غذاخوری سبوس گندم (که از داروخانه ها می
  توان تهیه کرد) اضافه کنید و پس از آن یک لیوان آب بخورید.
• آب زیاد بنوشید (حداقل 6 تا 8 لیوان در روز). روزی یک لیوان آب میوه، بویژه
  آب آلو بخارا نیز می تواند کمک کننده باشد.
• ورزش کنید. پیاده روی، شنا، دوچرخه ثابت، و یوگا همگی در کاهش یبوست کمک
  کننده بوده و در عین حال به سلامتی و تناسب اندام کمک می کنند.
• به نیاز بدن خود توجه کنید. اگر نیاز به دستشویی رفتن دارید هیچگاه از رفتن
  به دستشویی خودداری نکنید.
• با راهنمایی پزشک از قرص های حاوی فیبر که داروخانه ها بدون نسخه هم می
  فروشند استفاده کنید.

آیا یبوست می تواند تبدیل به مشکلی جدی شود؟

سفت شدن مدفوع و زور زدن می تواند سبب ایجاد یا بدتر شدن هموروئید (بواسیر -
تورم ورید های ناحیه راست روده) شود. هر چند هموروئید بندرت سبب ایجاد مشکلی جدی می
شود و در بیشتر موارد بعد از زایمان برطرف می شود ولی می تواند بسیار دردناک باشد.
در صورتیکه یبوست شدید همراه با درد شکمی داشتید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

چرا باید در دوران بارداری وزن اضافه کنم؟

اولین و مهمترین نکته ای که باید مورد توجه قرار دهید این است که شما
بپذیرید که در این دوران به تدریج وزن اضافه خواهید کرد! این افزایش وزن
برای شما ضروری است چرا که بدن شما باید تغییر کند تا پذیرای فرزندتان
برای شروع زندگی باشد.

اگر در گذشته با انواع رژیمهای لاغری دست و پنجه نرم کرده اید یا حتی
اگر تاکنون هیچ رژیمی را امتحان نکرده اید، شاید برایتان مشکل باشد که
بپذیرید افزایش وزن در طول حاملگی امری طبیعی است و باید رخ دهد. شاید
وقتی روی ترازو می روید و می بینید که عقربه آن هر بار وزن بیشتری را نشان
می دهد احساس نارضایتی کنید. بهتر است بدانید بخش عمده ای از اضافه وزن
شما مربوط به موارد زیر خواهد بود:

• هنگام تولد، نوزاد شما حدود 3000 تا 3500 گرم وزن خواهد داشت.
• در طول بارداری، لایه عضلانی رحم شما بطور قابل ملاحظه ای رشد کرده و حدود 900 گرم به وزن آن اضافه خواهد شد.
• جفت و ضمائم آن، که مواد غذایی را به جنین شما می رساند حدود 600 گرم وزن دارد.
• سینه های شما حداقل 400 گرم اضافه وزن پیدا می کند.
• حجم خون در بدن شما بالغ بر 1200 گرم افزایش می یابد.
• مقادیری مایع در لابلای بافتهای بدن شما و بصورت مایع آمنیوتیک در اطراف جنین ایجاد می شود که حدود 2600 گرم وزن خواهد داشت.
• بعلاوه
  ممکن است مقادیری بافت چربی در طول بارداری در بدن شما تجمع یابد که
  بعنوان ذخیره انرژی برای دوران شیردهی کاربرد خواهد داشت و می تواند حدود
  2500 گرم در نظر گرفته شود.

به این ترتیب در پایان دوران حاملگی شما بیش از 11 کیلوگرم نسبت به
زمان قبل از حاملگی اضافه وزن خواهید داشت و بسیار مهم است که به یاد
داشته باشید افزایش وزن حین بارداری برای سلامت شما و جنین ضروری است و
بخش عمده ای از این اضافه وزن با تولد نوزادتان و بخش دیگر با گذشت زمان
کوتاهی پس از زایمان از بین خواهد رفت. بهتر است بیش از آنکه به فکر اضافه
وزن باشید، به آنچه می خورید توجه نشان دهید. حذف غذاهای آماده و بی ارزش
و نیز انجام منظم فعالیت و ورزشهای دوران بارداری (بهتر است در اولین جلسه
مراقبتهای بارداری در مورد ورزشهایی که می توانید انجام دهید سوال نمائید)
می تواند تاثیر مثبتی در احساس شما نسبت به افزایش وزن بارداری ایجاد کند.

چقدر افزایش وزن برای من مناسب است؟

مقدار افزایش وزن برای خانمهای باردار متفاوت است و بستگی به قد و وزن
پیش از بارداری آنها دارد. معمولا این مقدار بصورت یک محدوده و نه یک عدد
ثابت در نظر گرفته می شود و بر اساس شاخص توده بدنی یا BMI محاسبه می شود.
شما نیز می توانید با استفاده از محاسبگر نی نی سایت و با وارد کردن قد و
وزن قبل از حاملگی BMI خود را محاسبه کرده و مقدار افزایش وزن مطلوب خود
را در دوران بارداری بدست آورید.

آیا لازم است که در دوران بارداری وزن خود را اندازه گیری کنم؟

در گذشته نه چندان دور، حانمهای باردار در هر ویزیت مراقبتهای دوران
بارداری باید وزن کشی می شدند. این موضوع بسیاری از خانمها را دلخور می
کرد و با توجه به اینکه در بسیاری از موارد پزشک یا ماما از وزن پیش از
حاملگی خانم حامله آگاهی نداشتند، نمی توانستند در مورد سلامت و افزایش
وزن مورد انتظار وی نظر قطعی داشته باشند. امروزه توصیه می شود که در
اولین قرار ملاقات (و حتی قبل از آن) اندازه گیری وزن انجام شود و با
محاسبه BMI افزایش وزن مطلوب در دوران بارداری محاسبه شود.

اندازه گیری هفتگی وزن به شما کمک خواهد کرد که کنترل بیشتری بر اضافه
وزنتان داشته باشید و ممکن است در برخی مواقع لازم باشد قبل از اینکه
میزان افزایش وزن از کنترل شما خارج شود، مقدار یا نوع خوراک خود را تعدیل
کنید.

افزایش وزن بیش از حد چه عواقبی خواهد داشت؟

بعضی از دردها و ناراحتی های دوران بارداری با افزایش وزن ارتباط
دارند. کمر درد و احساس زمختی و بیقوارگی از موارد شایع این عوارض هستند.
البته باید شکرگزار باشیم که مرکز حفظ تعادل به هر حال با این افزایش وزن
سریع تطابق کرده و مرکز ثقل بدن ما را مجددا تنظیم می کند. بسیاری از
خانمها از تورم پاها و بخصوص در قسمت مچ و قوزک پا شکایت دارند، البته این
تورم ناشی از افزایش مقدار خون و آب بین بافتهای بدن است و بطور طبیعی در
طول بارداری رخ می دهد و با افزایش وزن ناشی از چاق شدن در حاملگی تفاوت
دارد.

نکته بسیار مهم: در صورت مشاهده تورم ناگهانی در دستها و صورت بلافاصله
با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید، ممکن است دچار یکی از عوارض خطرناک
دوران بارداری به نام پره اکلامپسی شده باشید.

چگونه از شر این همه اضافه وزن خلاص خواهم شد؟

قبل از هر چیز، داشتن یک رژیم غذایی سالم در طول حاملگی بسیار کمک
کننده خواهد بود، بعلاوه می توانید انواعی از فعالیتهای ورزشی مناسب در
دوران بارداری را با نظر پزشک معالجتان انجام دهید. بخش عمده ای از اضافه
وزن بارداری شما همچنانکه پیشتر ذکر شد، پس از زایمان از بین می رود.
معمولا بیشتر مادران از در طول 6 هفته پس از زایمان کاهش وزن قابل ملاحظه
ای پیدا می کنند. بعد از زایمان نیز همان تغذیه سالم را ادامه دهید با این
تفاوت که بهتر است با یک متخصص تغذیه نیز مشورت کنید تا بخصوص در صورت
شیردهی رژیم مشخصی را برای شما در نظر بگیرد. به این ترتیب مقادیر زیادی
از اضافه وزن دوران بارداری را در مذت زمان مناسب از دست خواهید داد. با
این حال نباید انتظار داشته باشید که اضافه وزنی که طی 9 ماه ایجاد شده
بسرعت کاهش یابد، گاهی به همان مدت زمان یا بیشتر نیاز دارید تا به وزن
اولیه خود باز گردید.

بسیاری از زنان نگرانند چون فکر می کنند اگر اتفاق جدی یا مهمی در
طول بارداری رخ دهد، متوجه آن نخواهند شد یا نمی دانند در چه شرایطی باید بطور
اورژانس با پزشک یا مامای خود تماس بگیرند. برای اغلب زنان در طول بارداری مشکل جدی
پیش نمی آید با این حال اگر شما هم در این مورد نگران هستید، فهرست نشانه های مهم
زیر را مطالعه کنید. برخی از موارد ممکن است حالت اورژانس داشته یا نداشته باشد و
این بستگی به مجموع شرایط شما اعم از سن بارداری، سابقه سلامت و بیماری و سایر
علائم احتمالی دارد. از سوی دیگر ممکن است شما دچار وضعیتی باشد که در این فهرست
نیامده ولی بنا به شرایط خاص شما و میزان درد یا ناراحتی که تحمل می کنید لازم باشد
که با پزشکتان تماس بگیرید.

علائم زیر می تواند راهنمای خوبی باشد، آنها را به خاطر بسپارید و
اگر هر یک از نشانه های زیر در شما ظاهر شد با پزشک خود تماس بگیرید:

• تغییر شدید در حرکات معمولی جنین
  که ممکن است بصورت افزایش یا کاهش تعداد لگد زدن یا حتی عدم وجود حرکت جنینی
  باشد. در این مورد می توانید از پزشک خود سوال کنید که آیا لازم است حرکات جنین
  را بشمارید. اگر شرایط خاصی داشته باشید حتما به شما توصیه می شود که این کار
  را در خانه یا بصورت یک تست در دوران بارداری انجام دهید.
• درد یا حساس بودن شدید و مداوم
  در ناحیه شکم
• خونریزی از واژن یا لکه بینی
• افزایش یا تغییر در ترشحات واژن
  که ممکن است به شکلهای مختلف مانند آبکی، موکوسی (ترشحات غلیظ و چسبناک) یا
  خونی (صورتی رنگ یا خونابه) باشد. البته بعد از هفته 37 چنین علائمی ممکن است
  طبیعی بوده و نشاندهنده قریب الوقوع زایمان خواهد بود.
• فشار در ناحیه لگن (مانند
  اینکه بچه می خواهد بیرون بیاید)، درد در قسمت پایین کمر (بخصوص اگر سابقه آنرا
  نداشته باشید و برایتان جدید باشد)، کرامپ و گرفتگی یا دردهای شکمی مانند آنچه
  در دوران قاعدگی ممکن است تجربه کرده باشید، یا بیش از4 انقباض در ساعت (حتی
  اگر دردناک نبوده و به نظر خیلی جدی نمی آیند. تمام این علائم قبل از هفته 37
  جدی بوده و ممکن است نشاندهنده زایمان زودرس یا پیش از موعد در شما باشند.
• سوزش یا درد هنگام ادرار کردن،
  کاهش و یا بند آمدن ادرار
• استفراغ مداوم یا شدید بصورت عدم
  تحمل غذاها و مایعات، یا هر استفراغی که همراه با تب و درد باشد.
• لرز یا تب بیش از 8/37 درجه
  سانتیگراد و بیشتر
• اختلال بینایی مانند دوبینی،
  تاری دید، دیدن جرقه یا نقاط نورانی در میدان دید
• سردرد شدید یا مداومی که بهبود
  پیدا نمی کند، یا هر سردردی که با تاری دید، اختلال تکلم یا بیحسی در اعضا
  همراه باشد.
• هر گونه تورم صورت یا پف آلودگی
  اطراف چشمها، تورم بیش از معمول در دستها و انگشتان، تورم شدید و ناگهانی در
  ناحیه قوزک پا، یا افزایش ناگهانی وزن (بیش از 1.8 کیلوگرم در هفته)
• گرفتگی شدید یا مداوم پا یا
  عضلات پشت ساق بطوریکه اگر مچ پا را به جلو خم کنید و انگشت شست پا را بسمت نوک
  بینی ببرید بهبودی حاصل نشود،یا زمانیکه در حال حرکت باشید این اتفاق بیافتد،
  یا یک پا بطور واضح بیش از پای دیگر متورم شود.
• ضربه مستقیم به شکم، سقوط از
  ارتفاع یا تصادف با اتومبیل که شما را نگران سلامتی جنین کند.
• غش کردن، گیجی مکرر، افزایش
  ضربان قلب یا طپش قلب
• اشکال در تنفس، سرفه و خلط خونی،
  درد در قفسه سینه
• یبوست شدید همراه با درد شکم یا
  اسهالی که بیش از 24 ساعت طول بکشد.
• خارش مداوم و شدید در دستها،
  پاها، کف دست و پا، یا احساس خارش در کل بدن
• هر مشکل یا بیماری که در حالت
  غیر از حاملگی هم با پزشک خود تماس می گرفتید مانند وخیم شدن آسم یا سرماخوردگی
  که به جای بهبودی رو به وخامت می رود. در صورت بروز هر یک از این موارد در
  بارداری بهتر است زودتر از آنچه بطور معمول با پزشک یا اورژانس تماس می گرفتید
  عمل کنید.

اگر از میزان جدی بودن مشکل خود اطمینان ندارید و در عین حال مثل
همیشه نیستید و در مجموع احساس ناراحتی می کنید، به غریزه خود اعتماد کنید و با
پزشک یا متخصص خود تماس بگیرید. او به چنین تماسهایی عادت دارد. اگر مشکل جدی وجود
داشته باشد می توانید به موقع در مورد آن اقدام کنید و اگر نه، زودتر مطمئن و آسوده
می شوید.

بدن شما در طول بارداری بقدری سریع تغییر می کند که گاهی برای شما
سخت است که بدانید آنچه تجربه می کنید در واقع یک اتفاق عادی است. با این حال به
خودتان و فرزندتان لطف کرده و هر علامت مشکوکی را چک کنید

دیابت حاملگی چیست؟

دیابت حاملگی نوعی دیابت است که زنان حامله به آن مبتلا می شوند. بین
2 تا 7 درصد زنان حامله دچار این نوع دیابت می شوند و به این دلیل این بیماری یکی
از شایعترین عوارض حاملگی است.

سیستم گوارش بیشتر غذای خورده شده را به نوعی قند به نام گلوکز می
شکند. گلوکز وارد خون شده و با کمک انسولین (هورمونی که از لوزالمعده یا پانکراس
ترشح می شود) سوخت لازم برای سلول های بدن را فراهم می کند. در دیابت حاملگی هم
نظیر دیابت های تیپ 1 و 2 (که در افراد غیر حامله بروز می کند)، گلوکز به جای رفتن
به درون سلول ها و تبدیل شدن به انرژی در داخل خون باقی می ماند. اما چرا در حاملگی
چنین اتفاقی رخ می دهد؟

در طی حاملگی، هورمون ها استفاده از انسولین را برای بدن سخت می کنند
و از این رو لوزالمعده باید انسولین بیشتری تولید کند. در بیشتر زنان حامله این
مسئله مشکلی ایجاد نمی کند و پانکراس انسولین بیشتری ترشح می کند. ولی در صورتیکه
پانکراس نتواند به اندازه لازم انسولین ترشح کند و سطح گلوکز در خون بالا رود دیابت
حاملگی رخ می دهد.

بیشتر زنان مبتلا به دیابت حاملگی بعد از تولد کودک بهبود می یابند.
با این حال ابتلا به این بیماری احتمال ابتلا در حاملگی های بعدی و یا در آینده را
افزایش می دهد.

تأثیر دیابت بر روند حاملگی

امروزه بیشتر زنان مبتلا به دیابت حاملگی کودکان سالمی بدنیا می
آورند. پزشک معالج بیمار را تحت نظر گرفته و قند خون با استفاده از رژیم درمانی و
ورزش و در صورت لزوم تزریق انسولین در حد طبیعی نگه داشته می شود. اما در صورتیکه
دیابت بخوبی کنترل نشود می تواند عواقبی جدی برای مادر و کودک به همراه داشته باشد.

در بیشتر زنان حامله مهمترین نگرانی این است که قند خون بالا سبب بالا
رفتن قند خون جنین می شود. در نتیجه، لوزالمعده جنین باید برای سوزاندن گلوکز اضافی
انسولین بیشتری ترشح کند. مجموعه این اتفاقات سبب می شود بدن جنین چربی بیشتری
تولید کرده و وزن جنین بویژه در بالا تنه افزایش یابد.

افزایش وزن در بالا تنه جنین منجر به وضعیتی به نام ماکروزومی می شود.
کودک ماکروزوم ممکن است خیلی بزرگ باشد بطوریکه در زایمان طبیعی نتواند از کانال
زایمانی خارج شود. یا سر کودک در هنگام زایمان وارد کانال شود ولی شانه هایش گیر
کند. در این وضعیت که "دیستوشی شانه" خوانده می شود پزشک باید برای خارج کردن جنین
از رحم از مانور های خاصی استفاده کند. زایمان طبیعی گاهی در این وضیعت منجر به
شکستگی استخوانی یا آسیب به اعصاب می شود که در هر دو حالت مشکل در 99% کودکان
متولد شده بدون بجای گذاشتن عوارض دائمی بهبود می یابد. (در بعضی موارد خیلی نادر
کودک ممکن است بدلیل نرسیدن اکسیژن کافی در حین زایمان دچار مشکلات مغزی گردد.)
مانور های انجام شده همچنین ممکن است سبب آسیب به ناحیه مهبلی مادر نیز شده و یا
نیازمند یک اپیزیوتومی بزرگتر باشد.

به دلیل این خطرات، در صورتیکه پزشک به بزرگ بودن جنین مشکوک باشد
ممکن است سزراین توصیه شود. خوشبختانه، در صورتیکه دیابت حاملگی کنترل شود، تنها در
درصد کمی از موارد جنین بیش از حد بزرگ می شود.

به فاصله کوتاهی پس از تولد، قند خون کودک ممکن است افت کند زیرا بدن
وی همچنان در حال تولید مقادیر اضافی انسولین است. به همین دلیل، بلافاصله در اتاق
زایمان، قند خون کودک با استفاده از خون گرفته شده از پاشنه پایش کنترل می شود. در
صورتیکه قند خون پایین باشد کودک باید در اسرع وقت چه با شیر مادر و چه با شیر خشک
و یا آب قند تغذیه شود. (در موارد شدید افت قند خون ممکن است گلوکز وریدی به کودک
داده شود.)

در این کودکان خطر ابتلا به یرقان نوزادی، پلی سیتمی (بالا بودن تعداد
گلبول های قرمز خون)، و هیپو کلسمی (پایین بودن کلسیم خون) نیز بیشتر است. در
صورتیکه دیابت حاملگی بخوبی کنترل نشود ممکن است بر عملکرد قلب جنین نیز تأثیر
بگذارد. بعضی مطالعات نشان داده اند که میان دیابت حاملگی شدید و افزایش خطر مرده
زایی در دو ماه آخر حاملگی رابطه وجود دارد. و در نهایت، دیابت حاملگی خطر ابتلابه
پره اکلامپسی را دو برابر می کند.

تحت نظر گرفتن جنین برای جلوگیری از عوارض دیابت حاملگی

بسته به شدت بیماری و اینکه مادر مشکلات دیگری در زمینه حاملگی دارد یا
خیر، پزشک معالج ممکن است جنین را با دقت بیشتری در دو یا سه ماه آخر حاملگی تحت
نظر بگیرد. پزشک به مادر آموزش خواهد داد که چگونه در سه ماهه سوم حاملگی تعداد
دفعات حرکت جنین را بشمارد و در صورت برخورد با کاهش تحرک جنین بلافاصله وی را مطلع
سازد.

در صورتیکه قند خون کنترل نشود و یا بقدری بالا باشد که نیاز به
انسولین وجود داشته باشد و یا مشکلات دیگری وجود داشته باشد، احتمال نیاز به کنترل
قلب جنین (nonstress test) یا سونوگرافی دوره ای در حدود
هفته 32 وجود دارد. (این نوع از سونوگرافی "بیوفیزیکال پروفایل" خوانده می شود.) در
صورتیکه قند خون بدون نیاز به تزریق انسولین در حد مجاز کنترل شود و بیمار مشکل
دیگری نداشته باشد ممکن است نیازی به این تست ها تا چند هفته آخر حاملگی یا زمان
زایمان وجود نداشته باشد.

پزشک معالج همچنین ممکن است حوالی هفته های 29 تا 33 یک سونوگرافی به
منظور اندازه گیری جنین و تخمین وزن او درخواست کند. در این زمان، اگر جنین بیش از
حد بزرگ باشد ممکن است انسولین تجویز شود. در صورتیکه پزشک به بزرگ بودن جنین مشکوک
باشد ممکن است سونوگرافی دیگری در نزدیکی زمان زایمان انجام دهد، هرچند سونوگرافی
در اواخر حاملگی چندان در تخمین اندازه جنین دقیق نیست. بسته به شرایط، ممکن است
زایمان قبل از موعد مقرر القاء شود یا سزارین انجام گردد.

توجه: اگر دیابت حاملگی در نیمه اول دوران حاملگی تشخیص داده شود
احتمال اینکه بیمار از قبل از حاملگی دچار دیابت بوده ولی تشخیص داده نشده است
بیشتر است. در این موارد، پزشک ممکن است یک اکوکاردیوگرافی از قلب جنین درخواست
کند زیرا خطر نواقص زایمانی بویژه ناهنجاری های قلبی در مواردی که قند خون در طی 8
هفته اول حاملگی بالا باشد (زمانی که بدن جنین در حال شکل گرفتن است) بیشتر است.

تشخیص دیابت حاملگی

مادر ممکن است متوجه شود که نسبت به شرایط معمول بیشتر تشنه، گرسنه و
خسته می شود و یا دچار تکرر ادرار شده است ولی اینها همگی علائم شایعی در زمان
حاملگی هستند و طبیعی تلقی می شوند. واقعیت این است که دیابت حاملگی اغلب بدون
علامت است. به همین دلیل است که تقریباً در تمام زنان حامله بین هفته های 24 و 28
قند خون اندازه گیری می شود.

با این حال، در صورتیکه خطر ابتلا به دیابت در مادر بیشتر باشد و یا
علائمی از آن را داشته باشد (نظیر وجود قند در ادرار ) اندازه گیری قند خون در
اولین ویزیت زمان حاملگی و بعد از آن در صورتیکه نتیجه آزمایش اول منفی باشد بین
هفته های 24 و 28 انجام می شود. مثبت بودن آزمایش قند خون دلیل بر ابتلا به دیابت
حاملگی نیست ولی بیمار باید برای تشخیص قطعی مجدداً مورد آزمایش قرار گیرد.

چه عواملی خطر ابتلا به دیابت حاملگی را افزایش می دهند؟

طبق نظر انجمن دیابت آمریکا عوامل زیر خطر ابتلا به دیابت حاملگی را
افزایش داده و قند خون در این موارد باید زودتر اندازه گیری شود:

• چاقی (اندکس توده بدن - body mass index بالای 30)
• سابقه ابتلا به دیابت حاملگی در حاملگی های قبلی
• سابقه خانوادگی دیابت

بعضی پزشکان عوامل زیر را نیز به لیست بالا اضافه می کنند:

• وجود قند در ادرار (آزمایش ادرار در تمامی ویزیت های زمان حاملگی انجام می
  شود)
• سابقه بدنیا آوردن نوزاد بزرگ (بعضی 4 کیلوگرم و بعضی 4 کیلو و 400 گرم را
  مرز در نظر می گیرند)
• مرده زایی بدون دلیل
• سابقه بدنیا آوردن کودک دچار نواقص زایمانی
• بالا بودن فشار خون

توجه داشته باشید که بسیاری از زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا می
شوند هیچیک از این فاکتور ها را ندارند. به همین دلیل است که بیشتر پزشکان اندازه
گیری قند خود را برای تمام بیمارنشان در هفته های 24 تا 28 بصورت روتین درخواست می
کنند. از سوی دیگر، در درصد کمی از زنان حامله ممکن است احتمال ابتلا بقدری کم باشد
که اصلاً نیازی به آزمایش نداشته باشند. خصوصیات این زنان عبارتند از:

• سن کمتر از 25 سال
• وزن منتاسب
• نبود سابقه خانوادگی دیابت
• نبود سابقه بالا بودن قند خون
• نبود سابقه بدنیا آوردن کودک بزرگ یا هر گونه عوارض دیگری که معمولاً همراه
  دیابت حاملگی دیده می شود

درمان دیابت حاملگی

درمان دیابت حاملگی به شدت بیماری بستگی دارد. بیمار باید قند خود را
با استفاده از دستگاه های خانگی کنترل قند خون و یا نوار های حساس به قند خون کنترل
کند. رژیم غذایی برنامه ریزی شده می تواند کمک کننده باشد.

در رژیم غذایی، باید تعادل صحیحی میان پروتئین، چربی و کربوهیدرات
وجود داشته باشد. همچنین ویتامین های لازم، مواد معدنی و کالری لازم باید تأمین
شود. از مصرف مواد شیرین باید پرهیز کرد و یا مصرف آنها را به حداقل رساند. همچنین
پرهیز از حذف وعده های غذایی، بویژه صبحانه، بر ثابت نگه داشتن قند خون مؤثر است.

رعایت رژیم غذایی ممکن است در ابتدا کمی نگران کننده باشد ولی اگر به
آن عادت کنید دیگر چندان سخت نیست. همچنین مادر نباید خود را تحت رژیم غذایی خاص یا
محدود کننده بداند. اصول حاکم بر رژیم غذایی دیابتی برای همه افراد مفید است
بنابراین اگر دیگر اعضاء خانواده هم این رژیم غذایی را رعایت کنند فرصتی فراهم شده
است تا همه از یک تغذیه سالم تر بهره مند شوند.

مطالعات نشان می دهند که ورزش سبک هم به بهبود توانایی بدن در سوزاندن
گلوکز کمک کرده و سبب کاهش قند خون می شود. 30 دقیقه فعالیت هوازی در روز، نظیر
پیاده روی یا شنا، برای بسیاری از زنان مبتلا به دیابت حاملگی سودمند است. ورزش
شدید برای همه توصیه نمی شود، بنابر این برای آگاهی از میزان فعالیت ورزشی مناسب و
مفید بهتر است با پزشک مشورت شود.

در صورتیکه قند خون با رژیم غذایی و ورزش کنترل نشود پزشک ممکن است
انسولین تزریقی نیز تجویز کند. حدود 15 درصد زنان مبتلا به دیابت حاملگی به انسولین
نیاز پیدا می کنند. اخیراً بعضی پزشکان به جای انسولین، داروهای خوراکی نظیر قرص
های گلیبنکلامید یا متفورمین تجویز می کنند ولی هنوز در مورد مؤثر بودن این داروها
تردیدهایی وجود دارد.

آیا دیابت بعد از زایمان هم باقی می ماند؟

احتمالاً نه. فقط درصد کمی از زنان مبتلا به دیابت حاملگی بعد از
زایمان دیابتیک باقی می مانند و به عقیده محققین بیشتر این زنان قبل از حاملگی دچار
دیابت تشخیص داده نشده بوده اند. برای اطمینان، باید حدود 6 تا 12 هفته پس از
زایمان قند خون اندازه گیری شود. این آزمایش باید ناشتا انجام شود (مثل بسیاری از
آزمایشات خون بیمار باید حداقل 12 تا 14 ساعت چیزی نخورد. به عبارت دیگر شام زود
صرف شود و صبحانه هم خورده نشود).

آیا ابتلا به دیابت حاملگی خطر ابتلا به دیابت را در آینده افزایش می
دهد؟

بله. حدود دو سوم زنان مبتلا به دیابت حاملگی در حاملگی های بعدی نیز
به این عارضه مبتلا می شوند. تعداد کمی از مطالعات نشان داده اند که حدود 50% زنانی
که به دیابت حاملگی مبتلا می شوند طی 5 سال اول بعد از زایمان دچار دیابت تیپ 2 می
شوند. وجود شرایط زیر خطر ابتلا را افزایش می دهد:

• چاقی
• قند خون بسیار بالا در دوران حاملگی (بویژه اگر بیمار به انسولین نیاز پیدا
  کرده باشد)
• تشخیص دیابت در اوایل حاملگی
• مقادیر مرزی قند خون در آزمایشات بعد از زایمان (قند بالا ولی نه به اندازه
  ای که تشخیص دیابت داده شود)

پزشک معالج به بیمار توصیه خواهد کرد که چند وقت یک بار باید آزمایش
قند خون بدهد. این زمان در صورتیکه آزمایشات بعد از زایمان طبیعی باشند معمولاً هر
یک تا سه سال است. پایین نگه داشتن وزن، رژیم غذایی سالم، و ورزش می توانند بسیار
کمک کننده باشند. همچنین ممکن است لازم باشد بیمار از مصرف قرص های ضد بارداری که
فقط پروژستین دارند خودداری کند. در زنانی که به تازگی دیابت حاملگی داشته اند، خطر
ابتلا به دیابت حاملگی تیپ 2 افزایش می یابد.

در کودک نیز احتمال چاقی در سنین کودکی یا بزرگسالی و نیز ابتلا به
دیابت افزایش می یابد. کمک به کودک برای داشتن یک تغذیه خوب، نگه داشتن وزن در حد
مناسب، و تحرک فیزیکی کافی بسیار مهم است. در صورت ابتلا به دیابت حاملگی این مسئله
را حتماً به متخصص کودکانی که کودک خود را پیش او می برید اطلاع دهید.