زایمان به سه مرحله کلی تقسیم می شود :

• مرحله اول که دردهای زایمانی شروع شده و پیشرفت می کند تا رحم آماده خروج نوزاد شود.
• مرحله دوم که در آن خروج نوزاد و تولد اتفاق می افتد.
• مرحله سوم که جفت خارج می شود.

مرحله اول یا دردهای زایمانی

در این مرحله با شروع انقباضات رحمی، گردن رحم تدریجا نرم و منبسط می
شود تا به10 cm برسد. این مرحله خود به مراحل سه گانه فاز ابتدایی، فاز
اکتیو و فاز انتقالی تقسیم می شود.

فاز ابتدایی

فاز ابتدایی فازی است که در آن رحم به صورت منظم منقبض می شود. این
انقباضات بر خلاف انقباضات براکستون هیکز که نا منظم و بی درد هستند، به
تدریج دردناک می شوند.

ریتم و سرعت زایمان در هر خانم باردار ممکن است خصوصیات مخصوص به خود
را داشته باشد. بعضی ها حتی متوجه انقباضات اولیه نیز نمی شوند در حالیکه
دهانه رحم چندین سانتیمتر باز شده است. وقتی که گردن رحم شروع به باز شدن
می کند، وضعیت آن در لگن تغییر می کند و به سمت جلو آمده و نرم می شود.
برای اینکه بتوانید تفاوت این دو را بهتر درک کنید نوک بینی خود را لمس
کنید، سفت و عضلانی است؛ حالا لبهای خود را لمس کنید، نرم و شل است.
سرویکس یا گردن رحم از حالت سفت به حالت شل در می آید.

چه می توان کرد؟

شما می توانید در خانه چرخی بزنید، برای قدم زدن بیرون روید، یک فیلم
تماشا کنید، یک حمام گرم بگیرید. چرت بزنید یا استراحت کنید.. تنقلات میل
کنید؛ خوراکی های غنی از کربوهیدرات بهترین انتخاب هستند. اگر انقباضات
دردناک است، ماساژ و تکنیک های آرامش بخشی و دوش آب گرم مفید واقع می
شوند.

فاز فعال

ماما ها و پزشکان فاز فعال را مرحله ای می دانند که در آن سرویکس باز
شده و انقباضات شما نزدیک به هم و قوی تر شده اند. سرانجام فواصل سه یا
چهار دقیقه ای به فواصل 60 تا 90 ثانیه می رسند و انقباضات شدید می شوند.

چه می توان کرد؟

زمانی که رفتن به بیمارستان یا زایشگاه از ماندن در خانه بهتر به نظر
می رسد، موقع عزیمت است. اگر در خانه زایمان می کنید به مامای خود اطلاع
دهید. انقباضات پشت سر هم می آیند، وضعیت های مختلف را امتحان کنید تا
ببینید در چه وضعیتی احساس راحتی بیشتری می کنید. تمرین تنفس و تکنیکهای
آرامش بخشی در این مواقع مفیدند.

توجه کنید که می توانید یک دوش آب گرم بگیرید که برای کاهش درد بسیار
مفید است و همچنین زایمان را سرعت می بخشد. حتی می توانید زایمان در وان
آب را انتخاب کنید.

گاهی اتفاق می افتد که در طی زایمان باز شدن سرویکس کند شده یا متوقف
می شود. در این هنگام قدم زدن، ماساژ و حتی گریه کردن کمک می کند که
اضطراب عاطفی از بین رفته و جریان زایمان سریع تر شود. اگر کیسه اب پاره
نشده باشد، ماما با پاره کردن کیسه آب، پروسه زایمان را سرعت می بخشد. می
توان از مسکن ها و بی حسی های نخاعی هم استفاده کرد.

فاز انتقالی یا مرحله گذر

طی این فاز سرویکس از 8 تا 10 سانتیمتر باز می شود. هر بار که انقباض
زایمانی شروع می شود 1 تا یک و نیم دقیقه به طول می انجامد و تقریبا هر 3
دقیقه تکرار می شوند. این مرحله معمولا دوره سختی از مراحل زایمانی است.

چه می توان کرد؟

زایمان بسیار نزدیک است. وضعیت راحتی را برای خود انتخاب کنید. در
فواصل انقباضات آرام باشید. تنفس خود را منظم کنید، از بینی نفس بکشید و
از دهان بیرون دهید. اشکالی ندارد اگر بخواهید برای تحمل بهتر درد فریاد
بزنید.

مرحله دوم یا تولد نوزاد

در این فاز رحم نوزاد را به بیرون می راند تا از کانال زایمانی یا همان
واژن به دنیای بیرون بیاید. در این هنگام همراه انقباضات، شما سر نوزاد را
بین پاهای خود حس می کنید. در ابتدای انقباض، نوزاد به بیرون رانده شده و
انتهای انقباض کمی به داخل کشیده می شود. وقتی سر نوزاد در واژن قرار می
گیرد، ماما از شما می خواهد که کمتر فشار بیاورید تا نوزاد به آرامی بیرون
آید و ریسک پارگی در شما کمتر شود. اگر شما قبلا زایمان کرده باشید این
فاز برای شما 5 تا 10 دقیقه طول می کشد. اگر زایمان اول شما باشد این فاز
ممکن است ساعتها طول بکشد.

چه می توان کرد؟

به بدن خود توجه کنید. وقتی قدرت دارید زور بزنید. سعی کنید هنگام فشار
آوردن نفس خود را حبس نکنید. در هر انقباض چندین بار زور بزنید. از کشش
زمین استفاده کنید، ایستاده یا در حالت چمباتمه قرار بگیرید. اگر خیلی
خسته شده اید، به پهلوی چپ بخوابید. اگر بی حسی نخاعی دارید، ماما به شما
می گوید که چه زمانی زور بزنید. احتمالا وی توصیه خواهد کرد تا زمان دیده
شدن سر نوزاد زور نزنید.

مرحله سوم یا خروج جفت

شروع این فاز از زمانی است که نوزاد بطور کامل بیرون آمده و در این فاز
جفت بیرون می آید. جفت سیستم حمایتی جنین است که مسئول رساندن مواد مغذی
به جنین و دفع مواد زائد از آن می باشد. پس از اتمام مرحله تولد نوزاد،
انقباضات تا مدت کمی ادامه می یابد . خروج کامل جفت و ضمائم بیش از 5 تا
10 دقیقه طول می کشد.

چه می توان کرد؟

شما احتمالا این فاز را حس نمی کنید چون تمام توجه شما به نوزاد معطوف
است. گذاشتن نوزاد روی قفسه سینه سبب ترشح هورمونهایی می شود که به جدا
شدن جفت از رحم کمک می کنند. در این هنگام شما یا بسیار ضعف داشته و یا
بسیار هیجان زده هستید. بعضی از مادران به علت زایمان طولانی و دردناک
قادر به توجه کافی به نوزاد نیستند. بیشتر خانمها در این مرحله نیاز به
استراحت و تغذیه مناسب دارند.

حال نوزاد خود را تحسین می کنید. دستها و پاهای او را بررسی می کنید.
او را در بغل می گیرید. اگر می خواهید نوزاد را با شیر خود تغذیه کنید از
همین الان شروع کنید. تعجب نکنید اگر نوزاد تمایلی نشان نمی دهد. اگر حتی
او را به سینه تان بفشارید کافیست و او خیلی زود به خوردن شیر تمایل پیدا
می کند.

معیار آپگار چیست ؟

استفاده از این معیار، روش ساده و موثریست برای ارزیابی سلامت نوزاد و
اینکه آیا نوزاد نیاز به تمهیدات درمانی سریع دارد یا خیر. این روش سریع،
بدون درد و رضایت بخش است.

در حقیقت مامای شما ارزیابی سریع خود را بدون اینکه شما متوجه باشید
انجام می دهد. بیشتر نوزادان این معیار سلامت را دارا هستند. اما اگر
نوزادی نیاز به اقدامات سریع طبی داشته باشد، با این روش به بهترین نحو
تحت درمان می گیرد. این روش رایج برای ارزیابی نوزاد توسط یک متخصص بیهوشی
با همین نام، حدود نیم قرن پیش ابداع شد. ارزیابی به این صورت انجام می
شود که موارد زیر در اولین دقیقه پس از تولد و سپس دقیقه پنجم در مورد
نوزاد بررسی می شود:

• ضربان قلب
• تنفس
• سفتی عضلات
• رفلکس های نوزادی
• رنگ پوست

برای هر یک از موارد فوق امتیازی بین 0 تا 2 در نظر گرفته شده و سپس
این امتیازات جمع می شوند. اگر حاصل جمع امتیازات بین 7 تا 10 باشد، به
این معنا است که وضعیت عمومی نوزاد مناسب بوده و نیازی به اقدامات پزشکی
سریع ندارد.

این روش امتیازدهی چه معنایی دارد؟

امتیاز 10 (که حداکثر امتیاز محسوب می شود) نغمه شادی برای والدین
نوزاد است و نشان می دهد که نوزاد دچار اختلال حیاتی جدی در طول زایمان
نشده است. با این حال امتیاز 8 یا 9 نیز رضایت بخش است. یک زایمان سخت یا
نوزاد نارس یا استفاده از داروهای مسکن حین زایمان می تواند به طور کاذب
امتیازات را در معیار آپگار تغییر دهد. اما به طور معمول امتیاز بین 8 تا
10 خوب یا عالی است و غالبا نیازی به اقدامات حمایتی ندارد.

امتیاز بین 7 تا5 در موقعیت نسبتا عادی قرار دارد و ممکن است نیاز به
حمایت تنفسی پیدا کند. ماما ممکن است پوست نوزاد را ماساژ یا فشار دهد یا
اکسیژن تجویز کند.

نوزادانی که امتیاز زیر 5 دارند در موقعیت بدی قرار می گیرند و نیاز به
کمک سریع خواهند داشت. در اینصورت احتمالا نوزاد را در یک گهواره مخصوص
قرار می دهند که دارای لامپ گرم کننده و اکسیژن است. این اقدام نوزاد را
گرم کرده و به تنفس وی کمک می کند. متخصص اطفال نیز برای اقدامات درمانی
به بالین نوزاد فراخوانده می شود.

آیا معیارهای آپگار مشکلات آینده نوزاد را پیش بینی میکند یا خیر؟

خیر .... البته کمی قبلتر متخصصین عقیده داشتند که معیار های آپگار
مشکلات طبی آینده را پیش بینی می کند. یک نظریه این بود که نوزادانی که
امتیاز آپگار آنها 5 به پایین است در آینده به مشکلات مغزی و اعصاب دچار
خواهند بود. مطالعات اخیر ثابت کرده که تنها معیار آپگار نمی تواند مشکلات
طبی آینده را پیش بینی کند.

نکته مهم در استفاده از معیار آپگار، سادگی آن است بطوریکه روش محاسبه
بسیار سریع و مطمئن و دقیق برای بررسی سلامت نوزاد در اولین لحظات پس از
تولد است. نه بیشتر و نه کمتر ....

بیهوشی نخاعی چیست؟

این روش، تزریق داروی بیهوشی موضعی به قسمتی از گودی کمر شما، با استفاده از یک سوزن بسیار ظریف است.

این روش چگونه عمل می‌کند؟

بیهوشی موضعی، اعصابی را که به رحم و گردن رحم شما وارد می‌شوند بی‌حس می‌کند، در نتیجه شما دیگر انقباض‌های رحم را حس نخواهید کرد.

چه زمانی از آن استفاده می شود؟

این روش معمولا در مرحله فشار وارد آوردن به نوزاد (مرحله دوم زایمان)
استفاده می‌شود؛ اگر قرار است از زایمان با فورسپس یا ونتوز استفاده شود،
این روش می‌تواند به سرعت درد را تسکین دهد و لازم نیست تا این لحظه از
اپیدورال استفاده کرده باشید. این روش گاهی اوقات به همراه اپیدورال در
مرحله اول زایمان برای تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرد: این تکنیک،
سریع‌تر می‌تواند درد را به طرز موثری تسکین بخشد، و خانم‌ها این روش را
بیشتر از استفاده از اپیدورال به تنهایی ترجیح می‌دهند.

مزایای بیهوشی نخاعی چیست؟

• تسکین درد به صورت بسیار موثر و سریع
• یک‌بار تزریق می‌شود، و برعکس روش اپیدورال، نیازی نیست که یک لوله در پشت شما باقی بماند.

معایب بیهوشی نخاعی چیست؟

• قابلیت تحرک شما را محدود می‌کند، زیرا پاهایتان حس نخواهند داشت.
• مدت اثر آن کوتاه است (حدود 2 ساعت).
• بیش از یک‌بار نمی‌توان از آن استفاده کرد (بر خلاف اپیدورال، نمی‌توان آن را به آرامی تزریق کرد).
• ممکن است احساس لرزه شدید داشته باشید.
• ممکن است سردرد پیدا کنید، هرچند استفاده از سوزن‌های مدرن و ظریف‌تر، احتمال بروز این عارضه را کاهش می‌دهد.
• ممکن است احساس خارش یا تهوع به شما دست بدهد، و ممکن است در دفع ادرار با مشکل مواجه شوید.

چند نکته مفید و مهم:

هنگام تزریق، تا جایی که می‌توانید ساکن و بی‌حرکت بمانید. بر تنفس
عمیق و یکنواخت تمرکز کنید. بازدم خود را به آرامی بیرون بدهید و
شانه‌هایتان را شل و آرام نگه دارید. به همسر یا همراه خود نگاه کرده و
چشم در چشم هم بدوزید.

پتیدین چیست؟

پتیدین یک مسکن قوی و ضداسپاسم است و دارویی است که به شما کمک می‌کند
تا درد را کمتر احساس کنید و آرام شوید. این دارو مشابه با مورفین و به
عبارتی یک نوع مورفین مصنوعی است.

پزشک یا مامای شما می‌تواند تزریق پتیدین را برای تسکین درد تجویز و
نظارت کند. پتیدین غالبا همراه با یک داروی دیگر برای کنترل تهوع (داروی
ضدتهوع) مصرف می‌شود، زیرا پتیدین غالبا موجب ایجاد تهوع می‌گردد. می‌توان
این دارو را از طریق وریدی نیز تزریق نمود. یک لوله نازک به درون یک رگ در
بازوی شما وارد شده و سر دیگر لوله به یک پمپ متصل می‌شود. شما می‌توانید
با کنترل پمپ، مقادیر کمی از پتیدین را به بدن خود وارد کنید. به این روش،
"بی‌حسی کنترل‌شده توسط بیمار" گفته می‌شود. متاسفانه این امکان در بسیاری
از بیمارستان‌ها وجود ندارد.

چه زمانی باید آن را مصرف کنم؟

در مرحله اول زایمان، هنگامی که گردن رحم شما از حالت کاملا بسته تا
اندازه 10 سانتی‌متر متسع می‌شود؛ یعنی پیش از آنکه فشار وارد کردن به
نوزاد را آغاز نمایید. اگر به نظر ماما یا پزشکتان، شما به مرحله تولد
نوزاد بسیار نزدیک باشید، نمی‌توانید از پتیدین استفاده کنید، زیرا تأثیری
بسیار منفی بر کودک شما خواهد گذاشت.

مزایای پتیدین چیست؟

• به شما کمک می‌کند تا آرامش داشته باشید.
• می‌تواند در زایمان خانگی نیز مورد استفاده قرار گیرد، هرچند برخی از ماماها ممکن است چندان راغب به استفاده از آن نباشند.

معایب پتیدین چیست؟

• ممکن است حالت خواب‌آلودگی و کرختی شدید در شما ایجاد کند؛
  برخی از خانم‌هایی که از این دارو استفاده می‌کنند، حتی متوجه نمی‌شوند که
  نوزادشان به دنیا آمده است!
• ممکن است موجب حالت تهوع یا استفراغ در شما شود، حتی اگر از داروی ضدتهوع هم استفاده کرده باشید.
• ممکن است موجب احساس سرگیجه شود.
• ممکن
  است در ابتدای انقباض‌ها در حالت خواب‌آلودگی باشید، اما وقتی انقباض‌ها
  به اوج خود می‌رسند ناگهان از خواب بپرید و به هوش بیایید.
• ممکن است سرعت زایمان را کاهش دهد.
• این دارو از جفت عبور می‌کند و می‌تواند بر تنفس کودک شما تأثیر بگذارد.
• نوزاد شما ممکن است به محض تولد به تزریق یک داروی دیگر (مانند نارکان) نیاز داشته باشد تا تأثیرات پتیدین بر بدن او خنثی شود.
• نوزاد شما ممکن است برای چند روز بسیار خواب‌آلوده بوده و تمایلی به شیر خوردن نداشته باشد.
• اگر در زایمان خود از پتیدین استفاده کنید، این احتمال وجود دارد که در شیردهی به کودک خود موفق نباشید.
• برخی
  شواهد جدید احتمال می‌دهند کودکانی که مادران آنها در زمان زایمان از
  پتیدین استفاده کرده‌اند، در آینده احتمال بیشتری دارد که دچار اعتیاد به
  مواد مخدر شوند.

چند نکته مفید و مهم:

• همواره پیش از استفاده از پتیدین درخواست کنید که واژن شما
  معاینه شود تا مشخص گردد که گردن رحم چقدر متسع شده است. اگر بیش از
  مقداری که فکر می‌کرده‌اید به زایمان کودک نزدیک شده‌اید، ممکن است تصمیم
  بگیرید که دیگر از پتیدین استفاده نکنید.
• اگر می‌دانید که
  تأثیر دارو بر شما شدید خواهد بود، درخواست کنید که مقدار کمی از پتیدین
  به شما داده شود. این دارو را می‌توان در مقادیر مختلف بر حسب میلی‌گرم
  مصرف کرد. بنابراین اگر جثه شما کوچک است، یا اگر از آن دسته افراد هستید
  که با مصرف یک آسپیرین هم احساس سرگیجه می‌کنند، ممکن است مقدار کمی از آن
  هم برایتان کافی باشد.
• به خاطر داشته باشید که حدودا 20
  دقیقه طول می‌کشد تا دارو اثر کند. پس تا زمانی که دارو بر بدن شما اثر
  بگذارد، از تکنیک‌های تنفسی استفاده نمایید.
• پس از تولد
  نوزاد، در مورد خود (و نوزادتان) صبور باشید. چهار تا پنج روز طول خواهد
  کشید تا تمام پتیدین از بدن نوزاد خارج شود. اگر به نوزاد زمان بدهید، او
  هم شیر خوردن از سینه شما را آغاز خواهد کرد! از مامای خود بخواهید که به
  شما کمک کند.

تنز چیست؟

"تنز" مخفف انگلیسی عبارت تحریک وراپوستی الکتریکی اعصاب یا
Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation است. یک دستگاه تنز شامل یک
جعبه کوچک (تقریبا به اندازه یک نوار کاست) و یک گیره پشت آن است تا
بتوانید آن را به کمر لباس خواب خود (یا هر لباسی که در هنگام زایمان
می‌پوشید) متصل کنید. این دستگاه، پالس‌های کوچک الکتریکی آزاد می‌کند.
چهار رشته سیم از دستگاه خارج می‌شوند که هر کدام به یک بالشتک چسبنده وصل
می‌شوند. شما این بالشتک‌های کوچک را به پشت خود وصل خواهید کرد؛
می‌توانید از ماما یا همراه خود بخواهید که این کار را برای شما بکند. اگر
همراه شما در اتاق زایمان به شما کمک می‌کند، باید دستورالعمل استفاده از
این دستگاه را (که هنگام خرید آن دریافت کرده‌اید) رعایت کند.

دو تا از این بالشتک‌ها در دو طرف نخاع در تقریبا محل بند سوتین شما
قرار داده می‌شوند. دو تای دیگر به موازات دوتای بالایی اما پایین‌تر در
تقریبا نزدیکی گودی کمر شما قرار می‌گیرند. این بالشتک‌ها آغشته به ژل
هستند تا به پالس‌های الکتریکی کمک کنند که به سادگی از پوست شما بگذرند.
این دستگاه دکمه‌هایی دارد که به شما اجازه می‌دهد تا تناوب و شدت پالس‌ها
را کنترل نمایید. همچنین یک دکمه کمکی هم دارد که می‌توانید در دست خود
نگه داشته و زمانی که می‌خواهید دستگاه حداکثر توان را آزاد کند تا یک
انقباض شدید را تحمل نمایید، آن را فشار دهید.

دستگاه تنز چگونه کار می‌کند؟

پالس‌های الکتریکی این دستگاه جلوی رسیدن سیگنال‌های رحم و گردن رحم به
مغز را می‌گیرند، همچنین بدن شما را تحریک می‌کنند تا ماده مسکن طبیعی بدن
که اندورفین (Endorphin) نامیده می‌شود را آزاد نماید.

چه وقت باید تنز را مورد استفاده قرار دهم؟

تنز در صورتی بهترین عملکرد را از خود نشان می‌دهد که دقیقا از ابتدای
شروع زایمان آن را به کار بگیرید، زیرا تقریبا یک ساعت طول می‌کشد تا بدن
با آزاد کردن اندورفین به این پالس‌های الکتریکی پاسخ دهد. بیمارستان‌های
معدودی حتی در کشورهای پیشرفته، این دستگاه را در اختیار شما قرار
می‌دهند.

مزایای دستگاه تنز چیست؟

• قابل حمل و غیر تهاجمی است و کاملا تحت کنترل شما قرار دارد.
• استفاده از آن آسان است.
• جلوی تحرک شما را نمی‌گیرد.
• هر چقدر وقت می‌خواهید از آن استفاده کرده و سپس خاموشش کنید؛ این دستگاه، اثر جانبی ندارد.
• باور متخصصین بر این است که این دستگاه، تأثیری بر نوزاد ندارد.
• می‌توان از آن در زایمان خانگی نیز استفاده کرد.

معایب دستگاه تنز چیست؟

• تنها در مرحله اول زایمان می‌تواند به شما کمک کند و هنگامی
  که انقباض‌ها واقعا شدید شوند این دستگاه نه تنها سودی نخواهد داشت بلکه
  شاید آزاردهنده نیز باشد.
• ممکن است با عملکرد دستگاه
  نظارت الکترونیکی بر ضربان قلب کودک تداخل داشته باشد و مجبور شوید از
  استفاده از آن صرف‌نظر کنید، اگر چه متخصصین احتمال تداخل دستگاه تنز با
  دستگاه نظارت بر ضربان قلب جنین را کم توصیف کرده اند. خاموش کردن دستگاه
  تنز موجب می‌شود که ترشح اندورفین نیز متوقف گردد.
• اگر
  بخواهید زایمان در آب داشته باشید، می‌توانید این دستگاه را پیش از ورود
  به استخر مورد استفاده قرار دهید، اما استفاده از آن در درون استخر
  امکان‌پذیر نیست.
• استفاده از این دستگاه، ماساژ دادن پشت شما را (که یک راه بسیار عالی برای تسکین درد می‌باشد) برای همراهتان دشوار می‌کند.

چند نکته مفید و مهم:

• انواع بسیار بسیار مختلفی از دستگاه تنز وجود دارند که
  می‌توانید کرایه کرده یا بخرید. از دوستان، ماما یا یک فیزیوتراپیست
  زایمانی پرس‌وجو کنید تا به شما کمک کنند یک نمونه را انتخاب نمایید.
• در
  آغاز کار، کنترل‌ها را در پایین‌ترین حد خود قرار دهید و سپس به تدریج و
  همزمان با شدیدتر و قوی‌تر شدن انقباض‌ها، شدت پالس‌ها را افزایش دهید.
• بالشتک‌ها
  را هر سه ساعت یکبار برداشته و پیش از قرار دادن مجدد روی پوست، آنها را
  به ژل آغشته نمایید. این کار موجب می‌شود که تماس بالشتک‌ها با پشت شما در
  سطح واقعا خوبی باقی بماند.
• به حرکت ادامه دهید. حرکت
  کردن در طول زایمان به خانم‌ها کمک می‌کند تا احساس کنند کنترل بیشتری بر
  وضعیت خود دارند، و در نتیجه تأثیر این دستگاه را افزایش می‌دهد.
• اگر
  فکر می‌کنید این دستگاه به شما کمکی نمی‌کند، آن را خاموش کنید و لازم
  نیست به هیچ وجه احساس بدی داشته باشید. با این کار، هیچ چیزی را از دست
  نداده‌اید (البته به جز هزینه خرید یا کرایه دستگاه را!) همه گزینه‌های
  دیگر تسکین درد، هم از نوع دارویی و هم از نوع غیردارویی، هنوز هم قابل
  استفاده هستند.