سقط جنین چیست؟

سقط جنین (miscarriage) یعنی از دست دادنِ حاملگی در بیست هفته اول. حدود
پانزده تا بیست درصد از حاملگی‌های شناخته شده به سقط جنین منجر می‌شوند،
و بیش از 80 درصد از این اتلاف ها قبل از دوازده هفتگی اتفاق می‌افتند.
این شامل موقعیت هایی که شما تخمک بارور را قبل از گرفتن نتیجه‌ی مثبت تست
باروری از دست می‌دهید نمی‌شود. مطالعات نشان داده اند که 30 تا 50 درصد
از تخمک های بارور قبل از این که زن بفهمد که باردار شده است، از بین
می‌روند، چون آنقدر زود از دست می‌روند که در زمان مقرر عادت ماهانه
می‌شود – به عبارت دیگر زن اصلا متوجه نمی‌شود که باردار بوده است.
اگر کودک را بعد از بیست هفتگی از دست بدهید، به آن مرده‌ زایی (stillbirth) می‌گویند.

چه چیز باعث سقط جنین می‌شود؟

بین 50 تا 70 درصد از سقط جنین‌ها در سه ماهه‌ی اول، نتیجه‌ی اتفاقات
تصادفی هستند که در اثر ناهنجاری‌های کروموزومی در تخمک بارور به وجود
می‌آیند. در اغلب موارد، این به معنای آن است که تخمک یا اسپرم تعداد
کروموزمهای نادرستی داشته و در نتیجه، تخمک بارور نتوانسته به شکل نرمال
رشد کند.
در موارد دیگر، سقط جنین در نتیجه‌ی مشکلاتی پیش می‌آید که در حین فرایند
پیچیده‌ی رشد نخستین اتفاق می‌افتند – مثلا، وقتی که تخمک به درستی در رحم
القا نشود یا جنین نقص ساختاری داشته باشد که اجازه‌ی ادامه رشد پیدا
نکند. از آنجا که بیشتر مراقبین بهداشت بررسی‌های مفصل بعد از یک سقط جنین
را انجام نمی‌دهند، معمولا نمی‌توان گفت که چرا بارداری از دست رفته است.
و حتی وقتی که ارزیابی مفصلی به عمل می‌آید – مثلا بعد از آن که دو یا سه
سقط جنین متوالی داشته باشید – علت آن در نیمی از موارد همچنان ناشناخته
می ماند.
وقتی که تخم بارور مشکلات کروموزومی دارد، احتمالا دچار وضعیتی می‌شوید که
نطفه‌ی ناکام نامیده می شود (که حالا در مجامع پزشکی معمولا به آن نقص
باروری ابتدایی می‌گویند). در این موارد، تخم بارور در رحم القا می‌شود و
جفت و کیسه‌ی جنین شروع به رشد می کنند، اما جنین حاصل از آن خیلی زود از
رشد باز می‌ماند یا اصلا تشکیل نمی‌شود.
از آنجا که جفت شروع به ترشح هورمون می‌کند، تست حاملگی شما مثبت می‌شود و
نشانه‌های ابتدایی حاملگی را خواهید داشت، اما آزمایش آلتراسوند کیسه‌ی
جنینی را خالی نمایش می‌دهد. در موارد دیگر، جنین اندکی رشد می‌کند اما
دچار ناهنجاری هایی است که ادامه حیات را غیرممکن می‌کند، و رشد قبل از
شروع ضربان قلب باز می ایستد.
وقتی که کودکتان ضربان قلب پیدا می‌کند – که حدود 6 هفتگی با آلتراسوند
قابل مشاهده است – احتمال سقط جنین به طرز چشمگیری کاهش می یابد.

چه چیزهایی ممکن است من را در معرض خطر سقط جنین قرار بدهد؟

اگرچه احتمال سقط جنین برای هر زنی وجود دارد، برخی بیشتر از دیگران احتمال سقط دارند. در اینجا چند فاکتور خطرساز را می‌ آوریم:
• سن: زنان مسن تر احتمال بیشتری به آبستنی با ناهنجاریهای کروموزومی و در
نتیجه سقط دارند. در واقع، در زنان 40 ساله دوبرابر زنان 20 ساله احتمال
انداختن بچه وجود دارد.
• سابقه‌ی سقط جنین: زنانی که دو یا چند سقط جنین متوالی داشته اند بیشتر از زنان دیگر در معرض سقط مجدد هستند.
• اختلالات یا بیمارهای مزمن خاص: دیابتی که درست کنترل نشده، اختلالات
وراثتی در انعقاد خون، نقصهای خودایمنی مشخص (مثل سندروم انتی فسفو لیپید
یا لوپوس) و اختلالات هورمونی خاص (مثل سندروم تخمدانی پلی کسیتیک).
• مشکلات رحمی یا گرنه‌ی رحمی: داشتن ناهنجاریهای مشخص رحمی یا گردن رحم ضعیف یا بطور نامعمولی کوتاه).
• سابقه نقص تولد یا مشکلات ژنتیکی: داشتن کودکی با نقص مادرزادی، یا سابقه خانوادگی (یا همسری با سابقه خانوادگی) مشکلات ژنتیکی.
• عفونت های خاص: تحقیقات نشان داده که اگر شما لیستری، گوشک، سرخجه،
سرخک، سیتومگالو ویروس، پاروو ویروس، سوزاک، اچ آی وی، و عفونتهای دیگری
داشته باشید، احتمال خطر سقط جنین بالاتر است.
• سیگار کشیدن، میگساری، و مصرف مواد مخدر: سیگار کشیدن بسیار، مصرف الکل
زیاد، و مواد مخدری مثل کوکائین و اکستازی در حین حاملگی باعث افزایش خطر
سقط می‌شود. و برخی مطالعات نشان داده اند که رابطه‌ای بین نوشیدن بیش از
چهار فنجان قهوه در روز و خطر بالاتر سقط وجود دارد.
•  استفاده از داروهای بخصوص: برخی داروها با افزایش سقط جنین رابطه
دارند، بنابراین مهم است که با مراقب خود درباره بی‌خطر بودن داروهایی که
در زمان آبستنی مصرف می‌کنید صحبت کنید. این شامل تجویزها و داروهای بدون
نسخه شامل داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) مثل ایبوپروفن و
آسپیرین هم می‌شود.
• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی: فاکتورهای محیطی که خطر سقط را افزایش
می‌دهند عبارتند از سرب و آرسنیک؛ برخی مواد شیمیایی مثل فرمالدئید، بنزن،
و اکسید اتیلن؛ و مقادیر زیاد از تشعشع یا گازهای بیهوشی.
• فاکتورهای والد: درباره رابطه شرایط پدر با افزایش ریسکِ سقط در زوجین
اطلاعات کمی در دسترس است، اگرچه این ریسک با افزایش سن پدر بالاتر
می‌رود. محققان در حال مطالعه درباره میزان آسیب پذیریِ اسپرم توسط سموم
محیطی و قدرت باروری تخم هستند. برخی مطالعات نشان داده اند که وقتی پدر
در معرض جیوه، سرب، و مواد شیمیایی صنعتی و آفت کشها قرار گرفته باشد خطر
سقط بیشتر می‌شود.
خطر سقط جنین در شما با هر فرزندی که به دنیا می‌آورید و در صورت بارداری سه ماه بعد از زایمان بیشتر می‌شود.

از روی چه نشانه هایی می‌توانم بفهمم که سقط داشته ام؟

لک دیدن یا خونریزی مهبلی معمولا اولین نشانه‌ی سقط است. البته به یاد
داشته باشید که یکی از هر چهار زن باردار در اوایل بارداری خونریزی دارند
و لک می‌بینند (لکه‌های خون روی زیرپوش یا دستمال توالت)، و نیمی از این
بارداری‌ها به سقط منجر نمی‌شوند.
شاید درد شکمی هم داشته باشید که معمولا بعد از اولین خونریزی شروع
می‌شود. احساس انقباضات شکمی مداوم خفیف یا شدیدی دارید، یا احساسی شبیه
درد پشت خفیف یا فشار در لگن خاصره. اگر درد و خونریزی را با هم دارید،
احتمال دوام بارداری شما کمتر می‌شود.
خیلی مهم است دقت کنید که خونریزی مهبلی یا درد در اوایل بارداری ممکن است
نشانه‌ی بارداری مولار molar pregnancy یا بارداری خارج رحمی ectopic
pregnancy باشد. اگر هرکدام از این نشانه ها را داشتید، بلافاصله با دکتر
یا ماما تماس بگیرید تا تشخیص دهد که مشکل بالقوه‌ای ای هست که نیاز به
درمان فوری دارد یا خیر. همچنین، اگر RH خون شما منفی است، شاید تا دو سه
روز بعد از اولین خونریزی نیاز به تزریقِ گلوبولین مصونیت RH داشته باشید،
مگر آن که پدر فرزندتان هم RH منفی باشد.
بعضی از سقط‌ها در اولین معاینه پیش زادی تشخیص داده می‌شوند، وقتی که
دکتر یا ماما نتواند صدای ضربان قلب نوزاد را بشنود یا متوجه شود که رحم
شما آنطور که باید، بزرگتر نمی‌شود. (در اغلب موارد نطفه یا جنین چند هفته
قبل از بروز نشانه‌هایی مثل خونریزی یا انقباضات شکمی دست از رشد می‌کشد).
اگر مراقب شما شک به سقط جنین ببرد، دستور آزمایش آلتراسوند می‌دهد تا
بفهمد در رحم شما چه خبر است و احتمالا آزمایش خون هم بدهد.

اگر فهمیدم که در حال سقط جنین هستم چه باید بکنم؟

اگر در زمان حاملگی هرکدام از نشانه هایی مثل خونریزی یا درد شکمی داشتید
بلافاصله با دکتر یا مامای خود تماس بگیرید. مراقب شما را معاینه می‌کند
تا بفهمد خونریزی از جانبِ گردنه رحم شما هست یا خیر، و رحم شما را هم
معاینه می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش خون بدهد تا هورمونِ hCG بارداری
را اندازه بگیرد و اگر مقدار آن در خون شما رو به افزایش است آزمایش را در
دو سه روز آینده تکرار کند.
اگر خونریزی یا درد شکمی دارید و مراقبتان کمترین شکی به بارداری خارج
رحمی ببرد، بلافاصله آزمایش آلتراسوند انجام می‌دهد. اگر هیج نشانی از
مشکل نباشد اما همچنان لک می‌بینید، حدود 7 هفته دیگر یک آلتراسوند دیگر
انجام خواهید داد.
در این مرحله، اگر در سونوگرافی جنینی با ضربان قلب مشاهده گردید، شما
بارداری دوام پذیری دارید و حالا خطر سقط در شما کمتر است، اما اگر همچنان
خونریزی دارید لازم است که بعدها آلتراسوند دیگری انجام دهید. اگر در
سونوگرافی جنینی با اندازه مشخص دیده شد که ضربان قلب ندارد، این به معنای
آن است که جنین زنده نمانده است.
اگر کیسه جنینی یا جنین کوچکتر از اندازه مورد نظر باشند، یعنی از زمان
بندی مقرر جا مانده‌اید و اوضاع به آن خوبی که فکر می کردید نیست. بسته به
شرایط، باید سونوگرافی خود را طی یک تا دو هفته تجدید کنید و قبل از آن که
مراقب شما تشخیص آخر را بدهد آزمایش خون انجام دهید.
اگر در سه ماهه دوم هستید و سونوگرافی نشان می‌دهد که گردنه رحم کوتاهتر
می‌شود یا در حال باز شدن است، ممکن است دکتر تصمیم به عملی به نام سرکلاژ
Cerclage بگیرد که طی آن برای جلوگیری از سقط جنین یا زایمان پیش از موعد
گردنه رحم شما را با بخیه تنگ می‌کند. (این در شرایطی است که نوزاد شما در
آلتراسوند طبیعی باشد و هیچ نشانی از عفونت داخل رحمی نداشته باشید).
سرکلاژ بدون خطر هم نیست، و همه موافق نیستند که شما گزینه مناسبی برای
این کار باشید.
اگر نشانه های احتمالی سقط جنین را داشته باشید، پزشک یا مامای شما
استراحت در بستر تجویز می‌کند بلکه احتمال سقط جنین را کاهش دهد – اما هیچ
مدرکی دال بر مفید بودن استراحت در تختخواب در درست نیست. وی ممکن است
پیشنهاد کند که در صورت خونریزی یا درد شکمی، مقاربت نکنید. مقاربت کردن
باعث سقط جنین نمی‌شود، اما اگر این نشانه ها را دارید بهتر است از انجام
آن خودداری کنید.
ممکن است چند هفته خونریزی خفیف یا درد شکمی داشته باشید. می‌توانید از
نوار بهداشتی استفاده کنید اما استفاده از تامپون در این دوره ممنوع است و
برای درد می‌توانید از استامینوفن استفاده کنید. اگر در حال سقط هستید،
خونریزی و درد شکمی کمی قبل از گذراندن مرحله‌ی «محصول لقاح»– یعنی تشکیل
جفت جنین و بافت جنینی یا نطفه‌ای که متمایل به خاکستری است و لخته‌های
خون دارد - بدتر می‌شود.
اگر می‌توانید، این بافت را در ظرفی تمیز نگه دارید چون ممکن است مراقب
شما برای بررسی و آزمایشات جهت یافتن علت سقط جنین شما به آن احتیاج داشته
باشد. در هر حال، شاید بخواهد در این مرحله شما را دوباره معاینه کند پس
با او تماس بگیرید و بگویید چه اتفاقی افتاده است.

اگر مراقب به من گفت که دیگر باردار نیستم اما هنوز بافت را از دست نداده‌ام چه کنم؟

راههای مختلفی برای این مسئله وجود دارد، و فکر خوبی است که درباره خوبی و
بدی هرکدام با مراقب خود صحبت کنید. اگر تهدیدی برای سلامت شما وجود
ندارد، شاید بهتر است بگذارید سقط در زمان خودش اتفاق بیفتد. (بیش از نیمی
از زنان در عرض یک هفته بعد از آن که می‌فهمند بارداری‌شان دوام‌پذیر
نیست، خودبه خود سقط می‌کنند.) یا شاید بخواهید مدت زمان معینی صبر کنید
تا ببینید احتمال برداشتن بافت قبل از موعد وجود دارد یا خیر.
در برخی موارد، می‌توانید از دارو برای تسریع فرایند سقط استفاده کنید،
اگرچه این کار عوارضی نظیر تهوع، استفراغ، و اسهال دارد. حال بخواهید صبر
کنید یا برای تسریع آن از دارو استفاده کنید، احتمال ان هست که در اخر
مجبور شوید بافت را با عمل جراحی خارج کنید.
از طرف دیگر، اگر دریابید که احساساتی‌تر از آن هستید که صبر کنید، یا صبر
کردن برای انداختن دردناک است، شاید تصمیم بگیرید که بافت را از بدنتان
خارج کنند. این کار توسط کورتاژ ساکشنی یا اتساع و کورتاژ (D&C) انجام
می‌گیرد. مطمئنا اگر مشکلی داشته باشید، مثل خونریزی قابل توجه یا
نشانه‌های عفونت که صبر کردن برای سقط را ناامن می‌کند، لازم است که
بلافاصله بافت را خارج کنند. و اگر این دومین یا سومین سقط متوالی شما
باشد، مراقب شما ممکن است این عمل را تجویز کند تا بتوانند بافت برای مورد
آزمایش ژنتیکی قرار دهند.

عمل کورتاژ چه شکلی است؟

این عمل معمولا نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد مگر این که دچار
عوارض شوید. و مثل هر جراحی دیگری، باید با شکم خالی بروید – یعنی از شب
قبل هیچ مایعات یا غذایی نخورده باشید.
بیشتر ماماها ترجیح می‌دهند از کورتاژ ساکشنی (یا تخلیه مکشی) استفاده
کنند چون کمی سریعتر و امن‌تر از روش سنتی D&C است، اگرچه برخی ترکیبی
از هردو روش را استفاده می‌کنند. در هرکدام از عمل‌ها، دکتر سپکولومی را
وارد مهبلِ شما کرده، گرنه‌ی رحم و مهبل را با محلول ضدعفونی می‌شوید، و
گردنه رحم را با میله‌های فلزی باریک اتساع می‌دهد (مگر این که گردنه رحم
شما به دلیل دفع کردن مقداری از بافت خودبخود گشاد شده باشد). در بیشتر
موارد، از طریق IV و بی حسی موضعی به شما مسکن داده می‌شود تا گردنه رحم
شما را سرّ کند.
در کورتاژ ساکشنی، دکتر لوله پلاستیکی توخالی را از گردنه رحم  می‌گذراند
و بافت را از رحم شما به بیرون مکش می‌کند. در روش D&C سنتی، پزشک از
دستگاه قاشق شکلی که کورت curette نام دارد استفاده می‌کند تا بافت را از
دیواره رحم شما بتراشد. کل این عمل حدود 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد، اگرچه
تخلیه بافت در کمتر از چند دقیقه انجام می‌گیرد. سرانجام، اگر خون شما RH
منفی باشد، نیاز به تزریق گلوبولین مصونیتRH دارید مگر زمانی که پدر بچه
هم RH منفی باشد.

بعد از سقط جنین چه می‌شود؟

چه خود شما سقط کرده باشید و چه بافت را برداشته باشید، بعد از آن به مدت
یک یا چند روز دردهای انقباضی خفیف شبیه قاعدگی دارید و یک یا دو هفته
خونریزی خواهید داشت. به جای تامپون از نوار بهداشتی استفاده کنید و برای
تسکین دردها از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید. از آمیزش، شنا
کردن، دوش گرفتن، و استفاده از داروهای واژنی به مدت حداقل یک یا دو هفته
پرهیز کنید تا زمانی که خونریزی شما بند بیاید.
اگر به خونریزی شدید دچار شُدید (در عرض یک ساعت نوار بهداشتی شما خیس
شد)، یکی از نشانه های عفونت را داشتید (مثل تب، دردناکی، یا ترشحات واژنی
بویناک)، یا احساس درد شدید داشتید، بلافاصله با مراقب خود تماس بگیرید یا
به بخش فوریتهای پزشکی بروید. اگر خونریزی شما شدید است و احساس ضعف،
سرگیجه، یا منگی می‌کنید، ممکن است دچار شوک شوید. در چنین شرایطی
بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید .

آیا یک بار سقط کردن به معنی آن است که باز هم سقط جنین می‌کنم؟

نه. اگرچه حق دارید که نگران احتمال سقط جنین بعدی باشید، اما متخصصان
باروری یک مورد از دست دادن بارداری زودهنگام را نشانه‌ی وجود مشکلی در
شما یا همسرتان تلقی نمی‌کنند.
بعضی مراقب‌ها بعد از دو سقط جنین متوالی، دستور آزمایشات ژنتیکی و خونی
مخصوص می‌دهند تا بفهمند دلیل مشکل چیست، مخصوصا اگر بالای 35 سال داشته
یا شرایط خاص پزشکی باشید. در شرایط بخصوص مثل وقتی که در سه ماهه‌ی دوم
سقط کنید یا به دلیل ضعف گرنه رحم زایمان زودرس در اوایل سه ماهه سوم
داشته باشید، احتمالا بعد از یک سقط شما را به متخصص زایمان پرخطر ارجاع
می‌دهند تا شرایط حاملگی شما را به دقت بررسی کند.

چه وقت می‌توانم دوباره بارداری را امتحان کنم؟

بهتر است کمی صبر کنید. چه خودبخود سقط کرده باشید و چه بافت را برداشته باشید، طی چهار تا شش هفته دوباره قاعده می‌شوید.
بعضی مراقبان می‌گویند که بعد از این مدت دوباره می‌توانید آبستن شوید،
اما برخی دیگر توصیه می‌کنند که یک دوره قاعدگی دیگر را هم بگذرانید تا
زمان بیشتری برای بهبود جسمی و روحی داشته باشید. (شاید لازم باشد در این
مدت از لوازم جلوگیری استفاده کنید چون بلافاصله بعد از دو هفته از سقط
شروع به تخمک گذاری می کنید.)

من نمی‌توانم با انداختن بچه‌ام کنار بیایم. چطور با آن مقابله کنم؟

حتی اگر از نظر جسمی آماده‌ی بارداری باشید، ممکن است از نظر احساسی
آمادگی نداشته باشید. هر زنی به روش خودش با رنجِ از دست دادت زودهنگام
بارداری کنار می‌آید.
بعضی زنها با معطوف کردن توجه خود به بارداری دوباره در اولین زمان ممکن
این کار را می‌کنند. دیگران ترجیح می دهند تا ماهها بگذرد تا دوباره
آمادگی آبستن شدن پیدا کنند. زمانی را صرف احساسات خودتان بکنید و کاری را
که برای شما و همسرتان بهتر است انجام دهید. اگر فکر می‌کنید فایده ای
دارد، از مراقب خود بپرسید تا مشاور یا انجمن حمایت‌کننده‌ای را به شما
معرفی کند.